Zeliha ALDIKAÇTI
1243 yılında Suşehri ilçesi yakınlarında Selçuklular ile Moğollar arasındaki Kösedağ Savaşı gerçekleşti. Savaşı kaybederek geri çekilmek durumunda kalan Selçuklu Devleti´nin hakimiyet alanlarına, Moğolların uzantısı durumundaki İlhanlılar ortak oldu. Ancak her şeye rağmen hakimiyet alanlarını korumaya çalışan Selçuklu Devleti ile İlhanlılar arasındaki o dönem yaşanan güç savaşı, binalara da yansıdı. İlimizde aynı anda inşa edilen Gök Medrese ve Çifte Minareli Medrese de o dönem iki devlet adamının meydan okumasına dönüştü. Selçuklu baş veziri olan Sahip Ata Fahrettin Ali, Gök Medrese´yi inşa ettirirken İlhanlılar´ın Anadolu Genel Valisi Şemsettin Cüveyni ise hem de Selçuklu Sultanı İzzettin Keykavus´un bizzat yaptırdığı ve bugün kabrinin de içinde bulunduğu Şifaiye Medresesi´nin tam karşısına Çifte Minareli Medrese´yi dikti.
Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erdal Eser; iki devletin minarelerle gerçekleştirdikleri güç gösterisi hakkında bilgiler verdi.
Eser, ?1250´den sonra inşa edilen yapıların sayısal olarak ciddi anlamda düştüğünü görüyoruz. Ancak bu yapı eylemi içerisinde Konya ve Sivas´ta inşa edilen çok önemli yapılar söz konusu. Sivas 1271 yılında çok ciddi bir yapı eylemine sahne oluyor. Biri İranlı bir tüccar tarafından diğeri Moğolların Anadolu genel valisi tarafından ve sonuncusu da Selçuklu veziri Sahip Ata Fahrettin Ali tarafından inşa edilen üç yapı söz konusu. Bu yapıları biz üslupsal olarak incelediğimizde Buruciye Medresesi ve Çifte Minareli Medrese´nin üslupsal olarak birbirlerine yaklaştıklarını görüyoruz. Gökmedrese´nin ise bu üçlü içerisinde genel karakteri ve üslupsalözellikleriyle tamamen Selçuklu üslubunu yansıttığını söylemek mümkün. Bu eserlerin inşası sırasında bunların inşa edildikleri yerler ya da yapıların kendi içerisindeki pozisyonlarını düşündüğümüz zaman ciddi anlamda birer mesaj olduğunu söylemek mümkün. Burada tabii ki en önemli mesajın da Sahip Ata Fahrettin Ali tarafından inşa edilen Gökmedrese´nin yer aldığı söylemek gerekir. Çünkü yapı Sivas kalesinin Saray kapısı karşısına inşa edilmiştir. Dolayısıyla kente ilk girenlerin gördüğü ilk yapıdır. Bu nedenle üzerinde yansıttığı mesaj önemlidir. Çifte Minare ve Gökmedrese; her iki yapı da dönemin, yaptıranların mesajlarını yansıtmaktadır? dedi.
Prof. Dr. Eser, konuşmasının devamında şu ifadeleri kullandı: ?Sivas´ta Konya üslubunu bu kadar anıtsal boyutta canlandırmaya çalışmak demek Konya´nın gücü Konya sultanının varlığını anlatmaya çalışmak demektir. Sahip Ata Fahrettin Ali ve mimarı kesinlikle böyle bir arka planla böyle bir amaçla yola çıkmış olmalıdırlar. Ve bunu İlhanlıların Anadolu´daki başkentleri olarak kabul edilen Sivas´ta inşa ettirmeleri Moğollara bir mesaj verme amacıyla yapılmıştır. Çifte Minareli Medrese tabii kendisine özgü mesajları olan bir yapıdır. Bununla birlikte Sahip Ata´nın Gökmedrese´nin cephesinde yansıtmaya çalıştığı mesaja yaklaşabilir durumda değildir. Gökmedrese kanımca çok maksatlı olarak hem yeri açısından hem de yansıttığı özellikler açısından maksatlı olarak planlanmış inşa edilmiş bir yapı olarak karşımıza çıkar. Her ikisi de çifte minare kullanmaktadır. Bu çok merak edilir. Medresede minarenin olması merak konusudur.? diye konuştu.
Minare´nin bir iken tekliği ve dolayısıyla Allah´ı sembolize ettiğinin ifade eden Eser, ?İki olduğu zaman burada büyük evrenin sahibi Tanrıyla küçük evrenin sahibi sultan sembolize edilmiş olmalıdır. 1258´den sonra değerlendirmelerime göre birden fazla minaresi olan yapılarda minare aslında egemenlik sembolüdür. Sahip Ata´nın Gökmedrese´ye bunu bir form olarak beğenip kabul edip yerleştirmesinin nedeni yine Selçuklu Sultanını anlatma arzusu isteğidir. Çifte Minareli Medrese´de uygulanmasıysa artık dönem açısından bunun bir repertuvarın bir parçası olması ya da binayı yaptıran Şemseddin Cüveyni´nin binayı sevmesinden kaynaklı bir durum olabilir.? şeklinde konuştu.