Sivas, Türkiye’nin önde gelen el sanatları arasında yer alan bıçakçılıkla adından söz ettiriyor.
Bu sanat, nesiller boyunca usta-çırak ilişkisiyle yaşatılarak, hem sanatsal hem de fonksiyonel değeri yüksek bıçakların ortaya çıkmasını sağlar.
BIÇAK NASIL YAPILIR?
Bıçak yapımında kemik, camız boynuzu ve koç boynuzu gibi doğal malzemeler kullanılır. İşin ustaları, önce ocağı yakarak bıçağın sapını özenle doğrultur. Rende, yonacak ve kıskaç gibi özel aletlerle şekillendirilen sap, ardından makinede törpülenip zımparalanarak pürüzsüz bir hale getirilir. Sap, tek veya çift ağızlı olarak yarılır ve usta tarafından son kez tesviye edilerek daha parlak görünüm için cilalanır.
Bıçağın namlusu ise ocakta dövülür, ökçe burnu vurulur, ardından tesviye ve su verme işlemleriyle dayanıklılığı artırılır. Namlunun sapa perçinlenmesiyle parça bir bütün haline gelir. Son aşamada, bıçağın ağzı açılarak kullanıma hazır hale getirilir.
Sivas’ın bıçakçılık geleneği, yalnızca bir meslek değil, aynı zamanda bölgenin kültürel zenginliğinin de önemli bir parçasıdır. El işçiliğinin ve ustalığın birleştiği bu sanat, gelecek nesillere aktarılmaya devam ediyor.
Sivas Bıçağının Hikayesi
1890 yılında Sivas'ı ziyaret eden gezgin Vital Cuinet'in seyahatnamesine göre, şehir sadece mutfak bıçaklarıyla değil, "Şam kılıçlarından sonra en çok rağbet gören" kesici aletleriyle ünlüydü. Divriği demir madenlerinden sağlanan hammadde, Sivas'ı Osmanlı'nın önemli silah ve alet üretim merkezlerinden biri yapmıştı. 19. yüzyılda ateşli silahların yaygınlaşmasıyla kılıç üretimi azalmış, yerini cerrahi neşterler ve günlük kullanım bıçakları almıştı.
20. Yüzyılda Değişim: El Emeğinden Seri Üretime
1950-60'lı yıllarda bıçakçılık büyük bir gelişme gösterdi. İnsan gücüyle çalışan aletler sayesinde üretim hızlandı ve Sivas bıçakları Türkiye çapında ün kazandı. Ancak zamanla Çin malı ucuz bıçakların piyasayı istila etmesi, geleneksel üretimi sekteye uğrattı.
Günümüzde Bir Avuç Ustanın Mücadelesi
Bugün Sivas'ta bu sanatı yaşatmaya çalışan birkaç usta kaldı. Camız boynuzundan saplar, dövme çelikten namlular ve el işçiliğiyle şekillenen bıçaklar, artık daha çok koleksiyonerlerin ilgisini çekiyor. Ustalar, geleneksel yöntemlerle üretimin maliyetli olması ve tanıtım eksikliği nedeniyle zorluk yaşıyor.
Kaybolan Bir Miras: Teknolojiye Yenik Düşen Sanat
Bir zamanlar Osmanlı saraylarında bile aranan Sivas bıçakları, şimdi teknoloji ve küresel rekabet karşısında ayakta kalma mücadelesi veriyor. Ustalar, bu kültürel mirasın korunması için devlet desteği ve markalaşma çağrısı yapıyor.
