28 Ekim 1923: Bir Milletin Kaderinin Değiştiği Gece

Bu kısa ama derin anlamlı cümle, yalnızca bir yönetim biçiminin değişimini değil, bir ulusun yeniden doğuşunu simgeliyordu. Parçalanmış bir imparatorluğun küllerinden, modern ve bağımsız bir devletin temelleri atılıyordu: Türkiye Cumhuriyeti.

Cumhuriyete Giden Yol

25 Ekim 1923’te hükümetin istifasıyla ülkede bir siyasi bunalım yaşandı. Devlet başsız, millet umutsuzdu. İşte o günlerde Mustafa Kemal, çözümün ve geleceğin adresini göstermek üzere yakın silah arkadaşlarını Çankaya Köşkü’nde topladı.
O gece yemekte İsmet İnönü, Kazım Özalp, Fethi Okyar, Ruşen Eşref Ünaydın, Fuat Bulca, Kemalettin Sami ve Halit Karsıalan vardı.

Mustafa Kemal, tarihe geçecek kararlılıkla söyledi:

“Yarın Cumhuriyet’i ilan edeceğiz.”

Yemek yarıda kesildi, hemen bir eylem planı hazırlandı. Herkes, ertesi gün için görevini biliyordu. Atatürk o anı yıllar sonra şöyle anlatacaktı:

“O dakikadan itibaren nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim.”

Ve o gece, Atatürk’ün yönlendirmesiyle “Türkiye Devleti’nin hükümet şekli Cumhuriyet’tir.” cümlesi, yeni bir çağın müjdecisi olarak kaleme alındı.

29 Ekim 1923: Tarih Sahnesinde Yeni Bir Devlet

Ertesi gün, 29 Ekim 1923 Pazartesi saat 18.00’de Meclis, İsmet İnönü başkanlığında toplandı.
Anayasa Komisyonu’nun hazırladığı değişiklik teklifi, olağanüstü bir heyecanla gündeme alındı.

Tasarıda şu maddeler yer alıyordu:

• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
• Türkiye Devleti bir Cumhuriyettir.
• Türkiye Devleti’nin dini İslam, resmi dili Türkçedir.
• Devlet, Büyük Millet Meclisi tarafından yönetilir.
• Cumhurbaşkanı, Meclis üyeleri arasından seçilir ve devletin başıdır.

Saat 20.30’da yapılan oylamada, 158 milletvekili oy birliğiyle Cumhuriyet’i kabul etti.
Salon alkışlarla inledi, vekiller ayağa kalktı ve üç kez “Yaşasın Cumhuriyet!”, “Yaşasın Mustafa Kemal!” diye haykırdı.

İlk Cumhurbaşkanı: Mustafa Kemal Atatürk

Oylamanın ardından herkesin aklında tek bir isim vardı: Mustafa Kemal Atatürk.
Oy birliğiyle Cumhurbaşkanı seçildi ve tarihe geçen o konuşmasını yaptı:

“Efendiler; asırlardan beri haksızlığa uğramış olan milletimiz, kabiliyetlerini artık bütün dünyaya gösterecektir.
Türkiye Cumhuriyeti, medeni dünyada hak ettiği yeri alacak ve bunu eserleriyle ispat edecektir.
Bu yüksek rejimi kuran milletimizin sevgisi, güveni ve desteğiyle hep birlikte ileri gideceğiz.
Türkiye Cumhuriyeti mesut, muvaffak ve muzaffer olacaktır.”

Bir Ulusun Yeniden Doğuşu

28 Ekim gecesi başlayan o kararlı adım, 29 Ekim’de bir devrime dönüştü.
Bu tarih, yalnızca bir rejimin adı değil, bağımsızlık mücadelesinin zafer tacı, millet iradesinin simgesi ve özgürlüğün ebedi bayramı oldu.

Yaşasın Cumhuriyet!
Yaşasın Mustafa Kemal Atatürk!