Sivas’ın simgesi medresede Mâ’kılî yazı detayı

13. yüzyılda Anadolu Selçuklu döneminde inşa edilen yapı, özellikle minarelerinde kullanılan Mâ’kılî yazı tarzı ve renkli çini panolarıyla sanat ve tarih meraklılarının ilgisini çekiyor.

Sanat Tarihçisi Yunus Budaktaş, minarelerde yer alan panoların kare formda tasarlandığını belirterek, “Firuze ve patlıcan moru tonlarında sırlı çinilerle oluşturulan bu panolarda Mâ’kılî yazı tarzı kullanılmıştır. Bu yazı biçiminde harfler köşeli çizgilerden oluşur ve geometrik bir düzen içinde verilir.” dedi.

Allah ismi dört yönde işlenmiş

Budaktaş, kuzeydeki minareye çıkışı sağlayan açıklığın hemen üzerinde yer alan panoda “Allah” kelimesinin dört farklı yönde işlendiğini ifade etti.

“Tuğla örgülü kaidenin başlangıcında kareye yakın biçimde düzenlenmiş panoda, firuze ve patlıcan moru sırlı çinilerle oluşturulmuş geometrik bir düzen görülmektedir.” diyen Budaktaş, şu bilgileri paylaştı:

“Bu yazı tarzında bütün harfler köşelidir. Bezemede ‘Allah’ kelimesi dört yönde verilmiştir. 2007-2008 yıllarındaki onarımlarda eksik çiniler tamamlanmış, sırı dökülen çiniler boyanmıştır. Ancak mevcut panoda yazı ve tamamlamalarda bazı hatalar göze çarpmaktadır. Minare kaidesini süsleyen pano matematiksel bir düzenlemeye sahiptir; harfler ikili sistemle, yaklaşık 60 derecelik açıyla yerleştirilmiştir. Aralarda baklava biçiminde oluşturulan boşluklar patlıcan moru çinilerle doldurularak ‘Allah’ ismi belirginleştirilmiştir.”

Güney minarede Hz. Muhammed ve dört halifenin ismi

Güneydeki minarede yer alan diğer panoda ise Hz. Muhammed ve dört halifenin isimleri bulunduğunu belirten Budaktaş, bu bölümün de 2007-2008 yıllarında onarımdan geçtiğini söyledi.

Budaktaş, “Orijinalinde mâ’kılî tarzda yazıların bulunduğu belirlenen panoda, günümüzde geometrik gibi görünen düzensiz şekiller vardır. Panonun aslına uygun olmayan bir şekilde restore edildiği anlaşılmaktadır.” dedi.

Panoda yer alan yazıların büyük çaba sonucu çözülebildiğini belirten Budaktaş, şu ifadeleri kullandı:

“Bu panoda da tıpkı kuzeydeki gibi matematiksel bir düzen vardır. Harfler ikili sisteme göre eğik açıyla sıralanmış, aralarda baklava formunda alanlar oluşturulmuştur. Bu alanlar patlıcan moru sırlı çinilerle doldurulmuştur. Arap harfleriyle mâ’kılî tarzda işlenen panoda sırasıyla ‘Muhammed’, ‘Ebubekir’, ‘Ömer’, ‘Osman’ ve ‘Ali’ isimleri yer almaktadır. Özellikle ‘Ebubekir’ isminde farklı bir uygulama görülmektedir; ilk ‘be’ harfi altında nokta yerine, ‘elif’in ucunun sola doğru uzatıldığı fark edilmektedir. Bu, diğer benzer örneklerden farklı bir düzenlemedir.”

Selçuklu mirasının zarafeti

Budaktaş, minarelerdeki yazıların yalnızca bir süsleme değil, Selçuklu sanatının derin anlam dünyasını yansıtan kültürel bir miras olduğunu vurguladı.

“Çifte Minareli Medrese sadece taş ve tuğladan ibaret değildir; her çini, her motif bir anlam taşır. Bu eser, Selçuklu medeniyetinin hem estetik anlayışını hem de inanç temelli sanat yaklaşımını en zarif biçimde yansıtır.” diye konuştu.