Saya gezmesi, koç katımından (koyunların çiftleşme dönemi) yaklaşık 100 gün sonra, kuzuların ana karnında tüylendiğine inanılan dönemde gerçekleştirilir. Bu süreçte köy gençleri ve çobanlar, hayvan postlarına bürünerek kapı kapı dolaşır, mani ve şarkılar söyleyerek yiyecek ve bahşiş toplar. Toplanan malzemelerle köy halkı birlikte yemek yapar ve bereketin artacağına inanılır.
Geleneğin Tarihi Kökeni
Saya gezmesi, Orta Asya Türk kültüründen Anadolu'ya taşınmış bir gelenektir. Şamanizm dönemindeki doğa ve hayvan bereketi ritüelleriyle bağlantılı olduğu düşünülmektedir. Ayrıca, Pers kültüründeki "Sadağ" (100 anlamına gelen) ateş bayramıyla da benzerlik gösterir. Türklerin hayvancılıkla geçim sağladığı dönemlerde, kışın ortasında yapılan bu tören, hem eğlence hem de bereket beklentisiyle şekillenmiştir.
"Saya Gezmesi" Nasıl Yapılır?
-
Hazırlık: Köy gençleri, koyun postu giyerek veya deve, ihtiyar adam gibi kılıklara girerek hazırlanır.
-
Ev Gezme: Maniler eşliğinde kapı kapı dolaşılır, ev sahiplerinden un, yağ, yumurta, bulgur gibi yiyecekler toplanır.
-
Eğlence ve Tören: Bazı yörelerde "gelin kaçırma" gibi oyunlar oynanır, şakalar yapılır.
-
Toplu Yemek: Toplanan malzemelerle köyde büyük bir yemek hazırlanır ve halk birlikte yer.
Günümüzde "Saya Gezmesi"
Ne yazık ki, köyden kente göç ve hayvancılığın azalmasıyla bu gelenek unutulmaya yüz tutmuştur. Ancak Yozgat, Nevşehir ve Sivas gibi bazı yörelerde hala yaşatılmaya çalışılmaktadır.
Saya gezmesi, Türk kültürünün binlerce yıllık bir mirasıdır. Bereket, dayanışma ve doğayla uyum temalarını barındıran bu gelenek, modern dünyada yeniden keşfedilmeyi bekliyor.
Foto: AA
