Yağmur ve kar sularıyla beslenen tatlı su kaynakları insanlardan göçmen kuşlara, balık türlerinden kaplumbağalara kadar canlılara hayat kaynağı oluşturuyor.
Türkiye sınırları içerisindeki bu kaynaklarda çizgili kaplumbağa (Mauremys caspica) ve benekli kaplumbağa (Emys orbicularis) ile Fırat ve Dicle nehirlerinin kenarında yaşayan Fırat kaplumbağası (rafetus euphraticus) türleri varlık gösteriyor.
Küresel iklim değişikliği ve yağışların azalması nedeniyle oluşan kuraklık, mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklara bağlı olarak yoğun buharlaşma, bilinçsizce yapılan vahşi (salma) sulamanın etkisiyle su kaynaklarında meydana gelen azalmanın tatlı sularda yaşayan kaplumbağaların yaşamını tehdit ettiği uyarısında bulunan uzmanlar, su kaynaklarının korunması ve suyun bilinçli kullanımı konusunda denetim yapılması gerektiğini belirtiyor.
"Kaplumbağaları yaşadığı yerle birlikte korumamız gerekiyor"
Dicle Üniversitesi (DÜ) Veteriner Fakültesi Temel Bilimler Bölümü Öğretim Üyesi ve aynı zamanda Dicle Yaban Hayvanı Kurtarma ve Rehabilitasyon Merkezi Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Alaeddin Kaya, tatlı su kaplumbağalarının göl, gölet ve nehir sistemlerinde yaşadığını, Türkiye'de tatlı su kaplumbağası olarak 3 tür bulunduğunu söyledi.
Kaya, benekli su kaplumbağasının tür olarak daha fazla tehlikede olduğunu ifade ederek, çünkü bu türün çok daha temiz sularda yaşama imkanı bulabildiğini, habitatlarının çok daha hassas olduğunu belirtti.
Çizgili kaplumbağaların ise tür olarak biraz daha dirençli olduğu bilgisini veren Kaya, bir de ülkede Fırat kaplumbağalarının olduğunu söyledi.
"Maalesef yaşam alanlarının tahribatından dolayı bunlar tehlikede. Benekli kaplumbağa için tehlike çanları çoktan çalıyor. Kaplumbağaların yaşadığı suların, göllerin çekilmesi, atık suların yaşadıkları göllere, gölcüklere gelmesi maalesef habitatı bozar. Göllerdeki yaşam alanları da kayboluyor." diyen Kaya, çizgili su kaplumbağalarının biraz daha dirençli olduğunu ancak onların da bir su kaynağına, habitata ihtiyaç duyduğunu ifade etti.
Bu türlerin "sucul" ekosistemde bulunduğuna işaret eden Kaya, buralara gelen suların kesilmesi veya tarımda salma sulamada kullanılmasından dolayı çizgili su kaplumbağalarının da aynı tehlikeyi yaşadığını kaydetti.
Kaya, sözlerini şöyle sürdürdü:
"Özellikle yaz aylarında sıcaklar çok fazla ve aşırı buharlaşmayla göl ya da göletlerin kaybolduğunu görüyoruz. Fırat kaplumbağaları mevcut koşulların yanı sıra kum ocaklarının yuvalarını tahrip etmesiyle de ikinci bir tehlike yaşıyor. Tatlı su ekosistemlerine gelen zararlardan dolayı benekli su kaplumbağası, çizgili su kaplumbağası ve Fırat kaplumbağası tehlike altında. Maalesef hocalarımızın kaynaklarında belirttiği lokasyonlarda artık bulunmuyorlar. Hatta o lokasyonlara gittiğinizde bazı yerlerde o su kaynakları bile artık yok. Fırat kaplumbağası üst düzey bir koruma altında ama sadece hayvanı korumak yetmiyor. Bizim kaplumbağaları yaşadığı yerle birlikte korumamız gerekiyor."
"Göç yolu bulamıyorlar"
DÜ Fen Fakültesi Biyoloji Bölümü Zooloji Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ali Satar da sulak alanlarda birçok türden milyonlarca eklem bacaklının yaşadığını ve eklem bacaklıların üst türlere besin kaynağı olduğunu belirtti.
Satar, şunları söyledi:
"Küresel ısınma sonucu zaten tükenmekte olan tatlı su kaynaklarının bilinçsizce tarımsal sulamada kullanılması burada yaşayan küçük canlılardan tutun da kaplumbağalara kadar çok sayıda canlı türüne zarar vermekte. Bilinçsizce yapılan sulamaların takip edilmesi, damlama sulama ve farklı yöntemlere geçilerek yapılması gerekir. Çünkü biz buradaki türleri kaybetmeye başladık."
Sulak alanların yok olmasıyla burada yaşayan birçok türün ve bunlarla beslenen birçok omurgalı canlının zarar gördüğünü dile getiren Satar, "Göletlerdeki su kaynaklarının tükenmesiyle burada yaşayan canlıların göç etmesi olası değil. Örneğin tatlı su kaplumbağalarının başka alana ulaşma durumu söz konusu olmuyor. Göç yolu bulamayan ve sıcaktan telef olan birçok su kaplumbağasını görüyoruz. Dolayısıyla bu su kaynaklarının bilinçsizce tüketilmemesi, bunların denetlenmesi lazım." ifadelerini kullandı.
