Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), bazı meslek gruplarına fiili hizmet süresi zammı, yani halk arasında bilinen adıyla yıpranma payı hakkı tanıyor. Bu uygulama sayesinde çalışanlar, yaptıkları işin risk ve zorluk seviyesine göre emeklilik yaşını 3 yıla kadar düşürebiliyor, bazı sektörlerde ise bu fark 5 yıla kadar çıkabiliyor.
Fiili Hizmet Süresi Zammı Nedir?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 40. maddesi kapsamında uygulanan bu sistem, riskli ve yıpratıcı işlerde çalışanlara avantaj sağlıyor. Her 360 gün fiili çalışmaya karşılık SGK, ilgili mesleğe göre 60, 90 veya 180 gün ek prim günü veriyor. Bu sürenin yarısı emeklilik yaşından düşülüyor, kalan yarısı ise toplam prim gününe ekleniyor.
Örnek: 20 yıl boyunca yılda 90 gün yıpranma payı alan biri, toplamda 1800 gün kazanır. Bunun 3 yılı yaş indirimi, 2 yılı prim katkısı olarak değerlendirilir.
Kimler Yıpranma Payından Faydalanabilir?
Aşağıdaki meslek grupları, yasal olarak fiili hizmet süresi zammı kapsamında değerlendiriliyor:
-
Yer altı maden işçileri (süre sınırı olmadan)
-
Radyasyonla çalışan sağlık personelleri
-
Demir-çelik fabrikası çalışanları
-
Basın yayın ve gazetecilik sektörü çalışanları
-
Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) personeli
-
Emniyet teşkilatı çalışanları ve polisler
TSK ve Emniyet mensupları için bu süre 8 yıla kadar çıkabilir.
Yer altında çalışan maden işçileri için yaş indirimi süresinde üst sınır uygulanmaz.
3600 Gün Neden Bu Kadar Önemli?
SGK’nın yaş indirimi uygulayabilmesi için kişinin yıpranma payına tabi meslekte en az 3600 gün çalışmış olması gerekiyor. Bu şart tamamlandığında emeklilikte yaş indirimi otomatik olarak devreye giriyor.
Yaş İndirimi Nasıl Hesaplanır?
Yaş indirimi, kişinin çalıştığı yıl ve yıpranma payı oranına göre belirlenir:
| Yıllık Ek Gün | 20 Yılda Kazanılan Gün | Yaş İndirimi | Prim Katkısı |
|---|---|---|---|
| 90 gün | 1.800 gün | 3 yıl | 2 yıl |
| 180 gün | 3.600 gün | 3 yıl (max) | 6 yıl |
Kanun gereği yaş indiriminden en fazla 3 yıl faydalanılabilir. Kalan süreler sadece prim gününü artırır.
Doğum ve Askerlik Borçlanması ile Emeklilik Başlangıcı Geri Çekilebilir
Kadın sigortalılar için doğum borçlanması, erkek sigortalılar için ise askerlik borçlanması; emeklilik yaşını doğrudan düşürmez fakat sigorta başlangıcını geri çekerek dolaylı yoldan erken emekliliğin yolunu açar.
-
Kadınlar: Her çocuk için 2 yıl, toplamda 6 yıla kadar borçlanabilir (en fazla 3 çocuk).
-
Erkekler: Askerlik süresi kadar borçlanma yaparak sigorta başlangıcını erkene alabilir.
Başvuru Nasıl Yapılır?
Yıpranma payı ya da fiili hizmet süresi zammından yararlanmak isteyen sigortalılar, il veya ilçe SGK müdürlüklerine yazılı dilekçe ile başvurmalıdır.
Gerekli Belgeler:
-
İşveren tarafından SGK’ya bildirilen hizmet süresi
-
SGK-025 borçlanma formu (doğum veya askerlik için)
Başvuru sonrası kazanılan ek hizmet süreleri ve yaş indirimi, e-Devlet sisteminde hizmet dökümüne otomatik olarak yansır.
3600 Günle Erken Emeklilik Hayal Değil!
SGK’nın fiili hizmet süresi uygulaması sayesinde riskli ve yıpratıcı mesleklerde çalışan milyonlarca kişi, 3 yıla kadar yaş indirimi ve ek prim günleri kazanarak erken emeklilik hakkı elde edebiliyor. 3600 gün sınırını geçen ve gerekli meslek grubunda olan sigortalılar için bu sistem adeta ikinci bir EYT kapısı anlamına geliyor.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Yıpranma payı nedir?
Fiili hizmet süresi zammıdır. Riskli işlerde çalışanlara ek prim ve yaş indirimi sağlar.
2. Her çalışana uygulanıyor mu?
Hayır. Sadece kanunda belirtilen meslek grupları içindir.
3. 3600 gün neden önemli?
Yaş indiriminin uygulanabilmesi için bu süre minimum şarttır.
4. Doğum borçlanması yaş indirimi sağlar mı?
Hayır, sadece sigorta başlangıcını geri çeker.
5. Başvuru nasıl yapılır?
SGK müdürlüğüne dilekçe ile başvuru yapılır, e-Devlet'ten takip edilebilir.
