KEMAL ÇAĞLAYAN – ÖZEL HABER
Cumhuriyetin ilk yıllarında Sivas’a 500 TL’lik bir armağan.
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları arasında yer alan ve 1 Kasım 1928 Harf Devrimi’nden önce bastırılan 500 TL lik banknotta Sivas’a verilen değerin bir göstergesi olan 500 TL’lik banknotun ön yüzünde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün portresi ve Gökmedrese taç kapısı bulunuyor. Fotoğraf altlarında Türkçe ve Fransızca olmak üzere 500 Türk Lirası yazılı. Banknotun arka yüzünde ise Sivas’tan bir görünüm yer alıyor.
Sivas Şehir Kültür Dergisi Hayat Ağacı’nın 14. sayısında yer alan makalede yer alan bilgiler ışığında Sivas ‘Cumhuriyet Şehri’ olarak Türkiye Cumhuriyeti Devleti?nin kurulma fikrinin bütün vatan sathına yayılması kararının şerefini iftiharla taşıyacak!. Türk devlet geleneğinin devamı olan genç Türkiye Cumhuriyeti Devletimizin, Sivas?a verdiği önem Cumhuriyet?in ilk yıllarındaki kamu ağırlıklı sağlık, ticaret ve sanayi alanındaki yatırımlarıyla görülüyor.
ÖNEMLİ YATIRIMLAR
Hayat Ağacında yer alan makalede Sivas Numune Hastanesi (1924), Türk Hava Kurumu Sivas Şubesi (1925), Türkiye İş Bankası Şubesi (1928), Demiryolu hattı (30 Ağustos 1930), Tavra Deresi?ndeki Elektrik Santralı (1934), DDY Cer Atölyesi (1939), Çimento Fabrikası (1943) Sivas?taki önemli kuruluşlar olarak yer alıyor.
500 TL BANKNOTLAR
Cumhuriyet Hükümeti?nin Sivas için çok önemli bir armağanı da 1927 yılında basılan 500 TL?lik banknottur. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk banknotları arasında yer alan ve 1 Kasım 1928 Harf Devrimi’nden önce bastırılan 500 TL lik banknotta Sivas’a verilen değerin bir göstergesi olan 500 TL’lik banknotun ön yüzünde Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün portresi ve Gökmedrese taç kapısı bulunuyor. Fotoğraf altlarında Türkçe ve Fransızca olmak üzere 500 Türk Lirası yazılı. Banknotun arka yüzünde ise Sivas’tan bir görünüm yer alıyor.
Birinci Emisyon (E1) Grubu banknotlar, Merkez Bankası kurulmadan önce basılmıştır. Dönemin Maliye Bakanı Abdülhâlik Renda başkanlığındaki komisyon 9 aylık bir çalışma sonunda 1.5.10.50.100.500 ve 1.000 liralık kupürlerden oluşan Birnici Emisyon Grubu banknotların basılması kararını almış ve basım işi, bir İngiliz firması olan Thomas De La Rue?ye verilmiştir. Bu banknotlar, filigranlı kâğıtlara kabartma olarak basılmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti?nin ilk banknotları olan Birinci Emisyon Grubu banknotlar 5 Aralık 1927 tarihinde dolaşıma çıkarılmıştır. Tedavülde bulunan mevcut evrak-ı nakdiyeler ise, 4 Aralık 1927 tarihinden itibaren dolaşımdan çekilerek 4 Eylül 1928 tarihinde değerlerini yitirmişlerdir.
Bu emisyon grubundaki banknotlar 1 Kasım 1928 Harf Devrimi?nden önce bastırıldığı için ana metinleri eski yazı Türkçe, kupür değerleri ise Fransızca olarak yazılmıştır.
Bu banknotların, 1,5 ve 10 TL değerindeki kupürlerinin ön ve arka yüzlerinde tema olarak Ankara?ya ait fotoğraflar yer almıştır. 50 TL banknotta Atatürk?ün bir portresi ve Afyon?daki bir görünüm, 100 TL?de Atatürk?ün bir portresi ve bir köy resmi, 500 TL banknotta ön yüzde Atarük?ün bir portresi ve Sivas Gökmedrese, arka yüzünde Sivas?tan görünüm, 1000 TL banknotta Atatürk?ün bir portresi ve Sakarya demiryol hattı yer almıştır.
Sivas?a verilen değerin bir göstergesi olan 500 TL?lik banknotun ön yüzünde Gazi Mustafa Kemal Atatürk?ün portresi ve Gökmedrese taçkapısı bulunuyor. Fotoğraf altlarında Türkçe ve Fransızca olmak üzere 500 Türk Lirası yazılıdır. Banknotun arka yüzünde ise Sivas?tan bir görünüm yer alıyor.
Banknotun ön yüzünde bulunan Osmanlıca yazı şöyledir:
‘Seri 3 Türkiye Cumhuriyeti 05487
30 Kânun-ı evvel 1341 tarihli ve 701 numerolu kanun mûcibince ihrâc edilmiştir.
MALİYE VEKİLİ
Mustafa Abdülhâlik 500 Türk Lirası’
Banknotun arka yüzünde Sivas?ın tarihi bir panoraması bulunuyor: Sivas Kalesi?nden çekilmiş bu fotoğraf 19. yüzyılın son çeyreğinden öncesine ait olmalıdır. Çünkü 1884 tarihinde inşa edilen Hükümet Konağı ve 1892 yılında inşa edilmiş olan Mekteb-i İdâdi (Sivas Lisesi eski binası, şimdi Sivas Atatürk Kongre ve Etnoğrafya Müzesi)de fotoğrafta yer almıyor.
Fotoğrafın orta kısmında, Şifâiye Medresesi?nin (1217) güney duvarları ve bânisi I. İzzettin Keykâvus?un türbesinin külahı, karşısında Çifte Minareli Medrese?nin âbidevi taçkapısı ve külahları düşmüş minareleri görülüyor. Kale Camii (1580) net bir şekilde, fotoğrafın orta çizgisinin sağında Saray Camii de denilen Ahmed İzzet Paşa Camii?nin minaresi ise ancak çok dikkatle bakıldığında fark edilebiliyor.
Fotoğrafın sağ altında, XVII. Yüzyıl eseri olan Eski Paşa Hamamı?nın sadece kubbesi görünüyor. Karakteristik Sivas evleri ve konakları, kavak ağaçları, tarihi dokudan bir hatıra olarak objektife girebilmişler. Sivas?ın eski fotoğraflarında sembolleşen bu nazlı ağaçlar, banknotun ön yüzünde de iki minare ortasından, sanki günümüzde Sivas?ta hiç kavak ağacının kalmayacağını bilircesine bakıyorlar.
Sivas temalı banknota bakarken Gazi Mustafa Kemal Atatürk?ün, ‘Türk Milleti?nin kurtuluşunun kararlarının Sivas?ta alındığı ve Cumhuriyet?in temellerinin burada atıldığı’ sözlerini bir kez daha gururla duyuyoruz’ sözleri yer alıyor.
